Helikopter Ebeveynlik

Hani filmlerde izleriz; Bir aranan kişinin ardından hedefe yönelmiş bir helikopter. Aranan nereye giderse takip eder, kişi koşar, kaçar ama helikopter hep takiptedir. En sonunda helikopterin giremeyeceği bir yer bulur, saklanır ve derin bir nefes alır. Tam da bu anlatıma uygun, günümüzde modern ebeveynliğin getirisi olarak, 1969 yılında Haim Ginott tarafından yazılan “Anne-Baba Çocuk Arasında” adlı kitabında geçen ve genç bir danışanı tarafından kullanılan metafor, helikopter ebeveynlik. Çocuk öyle bunalmış ve sıkılmış ki “Annem helikopter gibi sürekli başımda dönüyor” diyor. Bu benzetimden sonra 1990 yılında Cline ve Fay’in, “Parenting with Love and Logic: Teaching Children Responsibility” kitabında yer alarak uzmanlar ve araştırmacılar tarafından da kullanılmaya başlanıyor.

Gelin bu tanımı biraz daha detaylı inceleyelim.

*

Ailelerin her zaman için çocukları ile ilgili endişeleri vardır. Öyle ki, bir yoruma göre bu kaygılar onların ebeveynlik tanımlarının bir parçası haline gelmiştir. Bugün eskiye göre çok daha farklı endişeler taşımaktadırlar. Dolayısıyla çok sık karşılaşıyoruz helikopter ebeveynlerle. Parkta çocuk oynarken peşinden düşmesin diye dolaşan, her küçük düşüşü önlemek için çocuğun poposundan destekleyen ve yaşına uygun risk almasını önleyen birisi. Dahası çocuğun yalnız oynamasına izin vermeme, okul öncesi öğretmeninden sürekli rapor isteme, çocuğun kendi yapabileceği her şeye (ayakkabı, mont giyme vb.) dahil olma gibi davranışlarla da oluyor. Biraz büyüdüğünde, ilkokula geldiğinde arkadaşlarını seçme, çocuğun ev ödevlerini yapma, problemini kendi başına çözmesine izin vermeden müdahale etme; ergenlik yıllarında yaşına uygun seçimler yapmasına izin vermeme, başarısızlıktan ve hayal kırıklığından korumak için akademik ya da ders dışı faaliyetlerine aşırı derecede dahil olma, arkadaşlarıyla anlaşmazlıklarda müdahale etme şeklinde oluyor. Evet, tüm bunları yapanlara literatürde artık helikopter ebeveynler deniyor. Akademik bir tanım yaparsak da şu şekilde; helkopter ebeveynlik, ebeveynlerin korumacı davranışları, çocukların hayatına müdahil olma istekleri ve çocuklarının akademik tercihlerini onlar adına yapmalarıdır. (Hershatter ve Epstein, 2010; Kwon, Yoo ve E.Bingham, 2015).

*

Helikopter ebeveynliğin birçok nedeni var. Bunu bir kenara bırakırsak, gelin helikopter ebeveynliğin etkilerine bakalım.

Tahmin edilebileceği gibi en önemli etkisi, çocukların özgüven gelişiminde engebe oluşturması. Çünkü; kendisi yerine bir başkasının sürekli olarak işlerinin sorumluluğunu alması çocuklarda “Bunu ben yapamam” düşüncesinin gelişmesine neden oluyor. Ülkemizde yapılan bir çalışmada (Yaşin, 2018), helikopter ebeveyn sahibi Y kuşağının kendini başarılı bulmadığı, kendini gerçekleştirme yönünde hedefler koyamadığı, iş yaşamından ve genel anlamıyla yaşamlarından tatmin olmadığı bulundu. Yine bu tarzın üniversite öğrencileri üzerindeki etkisini değerlendiren bir çalışmada (Ulutaş, 2014), helikopter ebeveynler tarafından yetiştirilen öğrencilerin anksiyete ve depresyon için ilaç alma olasılığının daha yüksek olduğu görüldü. Kısaca çocuklar, başarısızlık veya hayal kırıklığı ile baş başa kalıp nasıl başa çıkacağını öğrenmedikleri için çatışma çözme becerilerinden yoksun olabiliyorlar. Dahası, bazı çocuklar, ebeveynlerinin yaşamları üzerinde çok fazla kontrole sahip olmaya çalıştıklarını hissettiklerinde düşmanca davranıyorlar.

*

Helikopter ebeveynlikten nasıl kurtulabiliriz?

Çocuklar için kaygıları bir kenara bırakmak oldukça zor. Ancak kaygıyla yaptığınız müdahaleci davranışları kontrol edebilirsiniz. Çocuğunuza, sorunlarını onlar adına çözmeden de her zaman orada olduğunuzu gösterebilirsiniz. Düşünelim, çocuğunuzun en ufak problemde size güvenmesini mi yoksa yaşam becerileri geliştirmesini mi istersiniz?

Kendi yaşına uygun kararlar almasına müsaade etmelisiniz. Sorumluluğu ya da kararı ona bıraktığınızda önemli olan, karar vermek için mücadele etmelerine ve kararın sonuçlarına katlanmalarına izin vermektir. Yanlış bir seçim veya ufak tefek hatalar yaptıklarında müdahale etme, düzeltmeye çalışma ya da onlar için yeni çözümler üretme konusunda acele etmemelisiniz. Kendi seçimlerinde başarısız olabilirler, hayal kırıklığıyla başa çıkmayı öğrenmek için kendi deneyimleri eşsiz bir fırsattır.

 

Uzm.Psk.Dan. Doğangün AYYILDIZ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KAYNAKLAR

 

Cline, F., ve Fay, J. (1990). Parenting with love and logic: Teaching children responsibility. NavPress Publishing Group.

Ginott, H. (1969). Anne, Baba ve Çocuk Arasında, Okuyan Us Yayınları, İsanbul.

Hershatter, A., ve Epstein, M. (2010). Millennials and the world of work: An organization and management perspective. Journal of business and psychology, 25(2), 211-223.

Kwon, K. A., Yoo, G., ve Bingham, G. E. (2015). Helicopter parenting in emerging adulthood: Support or barrier for Korean college students’ psychological adjustment?. Journal of Child and Family Studies, 25(1), 136-145.x

Ulutas, I. (2014). The impact of helicopter parenting on the social connectedness and anxiety level of university students. In International Academic Conference on Social Sciences and Humanities.

Yaşin, Ç. (2018). Helikopter Ebeveyn Sahibi Y Kuşağının, İş ve Yaşam Tatmini Üzerine Sosyolojik Bir Analiz (Master’s thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).

https://www.healthline.com/health/parenting/helicopter-parenting#benefits